Źródło: PTP
Liczba państw, w których pielęgniarki uzyskują uprawnienia do przepisywania leków stale wzrasta z sześciu w publikacji ICN (Nurse Prescribing) z roku 1999 do 10 w roku 2004, i do 16 opisanych w 2009 r. W ciągu ostatnich dwudziestu lat, rola i funkcja pielęgniarek w większości krajów zmieniała się w istotny sposób. W wielu częściach świata pielęgniarstwo stało się dyscypliną bardziej złożoną, techniczną i wymagającą większych umiejętności. Coraz częściej również pielęgniarki są postrzegane jako element interdyscyplinarnego zespołu, grupa zawodowa posiadająca własną wiedzę i doświadczenie w zakresie zarządzania opieką nad pacjentem i świadczenia jej na co dzień, a także gotowa do pełnienia bardziej specjalistycznych funkcji i ról. Zmiany te zachodzą w czasie kiedy nacisk na ograniczenie kosztów oraz narastające zapotrzebowanie na nowe, kosztowne formy leczenia sprawia, że zarządzający ochroną zdrowia, a także rządy państwowe coraz większą uwagę zwracają na wydajność i racjonalne gospodarowanie zasobami. Wiele krajów boryka się również z problemem niedoboru pielęgniarek i innego personelu medycznego. Jednocześnie wyzwania pojawiające się w krajach o najbardziej ograniczonych środkach i zasobach wymagają podjęcia działań na rzecz poprawy dostępu pacjentów do opieki medycznej. W wielu państwach pielęgniarki przejmują nowe, poszerzone i bardziej odpowiedzialne role, a uprawnienia do przepisywania leków są tylko jednym z aspektów tych zmian jakie zachodzą w profesji pielęgniarskiej Od kilku lat obserwuje się zwiększone zainteresowanie tematem uprawnień do przepisywania leków przez pielęgniarki. W poprzedniej wersji monografii dotyczącej uprawnień do przepisywania leków przez pielęgniarki (Buchan & Calman 2004) podano kilka powodów tego stanu rzeczy, między innymi: potrzeba zapewnienia lepszych standardów opieki pacjentom, najbardziej pilna w obszarach wiejskich i społecznościach lokalnych, sposób na bardziej efektywne wykorzystanie czasu i umiejętności pielęgniarek i znajdujących się w ich dyspozycji zasobów, dążenie pielęgniarek do umocnienia swojego statusu zawodowego i legitymizacji pracy, którą obecnie wykonują, poprawa relacji zawodowych pomiędzy pracownikami ochrony zdrowia, zmniejszenie obciążenia pracą personelu medycznego. „Pielęgniarka z uprawnieniami do przepisywania leków” to termin, który w różnych krajach może odnosić się do więcej niż jednego rodzaju praktyki. Ponieważ ich znaczenie może się różnić, ważne jest, aby terminy te zostały precyzyjnie zdefiniowane. Samo „przepisywanie leków” zostało zdefiniowane jako „podejmowanie decyzji jakie leki pacjent powinien otrzymać, w jakich dawkach i jak długo powinno trwać leczenie” (Las et al. 2001). Jest to zatem proces wyraźnie inny od praktyki wydawania leków (która w wielu krajach jest tradycyjnie przypisana roli aptekarza) lub ich podawania pacjentom. Pracownik ochrony zdrowia odpowiedzialny za przepisywanie leków ponosi pełną odpowiedzialność za ocenę stanu pacjenta, zazwyczaj na podstawie diagnostyki różnicującej. Diagnoza różnicująca stawiana jest przez klinicystę w drodze wyboru z możliwych diagnoz w oparciu o objawy przedmiotowe i podmiotowe zidentyfikowane u pacjenta. Pracownik ochrony zdrowia ustala jaki lek, terapia lub forma leczenia jest odpowiedni i wystawia receptę. W wielu krajach tego rodzaju kompetencje są zarezerwowane dla lekarzy, stomatologów i weterynarzy, jednakże w niektórych krajach pielęgniarki posiadają obecnie uprawnienia do niezależnego przepisywania leków. Uprawnienia pielęgniarek do niezależnego przepisywania leków mogą dotyczyć ograniczonego zakresu receptariusza (określona lista leków i środków leczniczych jak np. w Szwecji) lub pełnego receptariusza (jak np. w wielu stanach USA). Respondenci twierdzili, że mają pewność, że pielęgniarki przepiszą im najlepszy lek i deklarowali, że na pewno będą przyjmować zalecone leki (Berry at al. 2006). Najważniejsze wyniki, to opinie pacjentów podkreślające znaczenie informacji przekazywanych przez pielęgniarki, szczególnie pełnej informacji o działaniach niepożądanych. Informacje przekazywane pacjentom o przepisywanych lekach mogą wpłynąć na przestrzeganie przez nich zaleconego schematu leczenia. Problem przestrzegania przez pacjentów zaleceń terapeutycznych jest dobrze udokumentowany. Dane wskazują, że do 50% pacjentów z przewlekłymi chorobami nie przyjmuje leków zgodnie z zaleceniami (Departament Zdrowia 2000 w Latter et al. 2007). Pielęgniarki przepisujące leki mają unikalną szansę wpłynąć na stosowanie się pacjentów do zaleceń. Jak pokazują to opisywane powyżej korzyści postrzegane przez pacjentów, są one bardziej otwarte i dostępne i spędzają więcej czasu z pacjentami niż lekarze. Należy zatem docenić jak istotny wpływ mogą mieć pielęgniarki z uprawnieniami do przepisywania leków na skuteczność terapii i efektywność kosztową. Badania zawierające ocenę pacjentów odnośnie przepisywania leków przez pielęgniarki są nieliczne, jednakże można znaleźć w literaturze opis postrzeganych korzyści, takich jak dłuższy czas trwania relacji pacjenta z pielęgniarką i częstotliwość kontaktów, dostępność, otwartość oraz styl konsultacji medycznej i forma przekazywania informacji (Latter & Courtenay 2004). Pacjenci informowali o szybszym dostępie do recept na leki i doceniali kompetencję pielęgniarek w obszarach specjalistycznych, czasami uznając, że pielęgniarki lepiej radziły sobie w przepisywaniu leków z receptariusza dla pielęgniarek, ze względu na lepszą znajomość pacjentów i produktów. Pierwsze oceny po wprowadzeniu uprawnień do przepisywania leków przez pielęgniarki (Buchan & Calman 2004) wykazały poprawę standardów opieki nad pacjentami i wzrost zadowolenia; oszczędność czasu lekarzy i pielęgniarek; dostateczną wiedzę i kompetencje pielęgniarek, aby bezpiecznie wykonywać nowe obowiązki; oszczędności kosztowe; oraz zacieśnione relacje w obrębie całego zespołu pracowników medycznych Stanowisko Brytyjskiego Stowarzyszenia Medycznego, którego przedstawiciele twierdzili, że brak doświadczenia i wiedzy pielęgniarek może stanowić zagrożenie dla pacjentów. (Avery & Pringle 2005). Jednakże badanie przeprowadzone przez Latter et al. 2005 pokazało, że pielęgniarki przepisują najczęściej leki na relatywnie lekkie dolegliwości i zdaniem oceniających ich praktyki lekarzy, generalnie przepisują właściwe leki. Ponadto, nie ma obecnie żadnych dowodów na przypadki przepisywania przez pielęgniarki leków spoza swojego obszaru specjalizacji. Wręcz przeciwnie, badanie przeprowadzone już po zmianie przepisów w roku 2006 wykazało, że pielęgniarki same ograniczają zakres przepisywanych leków do obszaru swoich kompetencji (Carey & Courtenay 2008), Pierwsze oceny badan prowadzonych w USA zostały zebrane w formie raportów, takich jak raport Nowozelandzkiego Ministerstwa Zdrowia (1997), Crown 1999 i Towers (1999). Talley & Brooke (1992) sugerują, że przepisywanie leków przez pielęgniarki poprawiło dostęp do opieki medycznej dla wielu pacjentów w USA. W badaniu opublikowanym w 1994 roku, przeprowadzonym przez panel ekspertów, stwierdzono, że pielęgniarki wypadły lepiej niż lekarze w ocenie praktyki przepisywania leków w podstawowej opiece zdrowotnej (Mahoney 1994). W innym amerykańskim badaniu ustalono, że NP przepisywały leki rzadziej niż lekarze i stosowały węższy zakres leków (Rosenhaur et al. 1984) WHO szacuje, że aż 25% leków stosowanych w ubogich krajach (często w leczeniu najcięższych chorób) mogą stanowić leki podrobione lub nie spełniające standardów, co niesie za sobą bardzo poważne konsekwencje dla pacjentów (WHO 2003). Kluczowe obszary przygotowania edukacyjnego to farmakologia i diagnostyka. Opór i sprzeciw lekarzy może brać się z przekonania, że pielęgniarki nie będą w stanie opanować wiedzy z tych obszarów w wystarczająco wysokim stopniu. Jednakże, po wprowadzeniu w życie uprawnień do przepisywania leków przez pielęgniarki i przeprowadzeniu oceny, zebrane dowody wskazują, że obawy lekarzy są bezpodstawne i że po przejściu wymaganego szkolenia i pod warunkiem zapewnienia niezbędnego wsparcia, pielęgniarki sprawdzają się w przepisywaniu leków w obszarze swojej specjalizacji i doskonale zdają sobie sprawę z własnych ograniczeń.
|